مقدمه

دندان‌های سفید و مرتب می‌تواند بر روی زیبایی و اعتماد به نفس افراد تأثیر زیادی داشته باشد. همچنین امروزه پیشرفت‌های زیادی در زمینه علم دندانپزشکی به وجود آمده که در جهت زیباسازی دندان‌ها و مرتب کردن آن‌ها استفاده می‌شود. افراد بسیاری از دندان‌های نامناسبی برخوردار هستند و برای درمان آن‌ها از کامپوزیت(composite) استفاده می‌کنند.

این روش از بهترین و متداول‌ترین راه‌های درمان شکستگی، ترک خوردگی و فاصله میان دندان‌ها است. بر روی دندان‌های کامپوزیتی، یک لایه نازک از مواد مخصوص قرار می‌گیرد که به وسیله مهارت دندانپزشک پولیش می‌شوند. در نهایت همه این‌ها موجب یک لبخند زیبا خواهد شد. همچنین از کامپوزیت برای پر کردن دندان‌های خلفی یا پشتی نیز استفاده می‌شود. این روش عوارض جانبی خاصی نداشته و از استحکام و مقاومت بسیار بالایی نیز برخوردار است.

افراد باید بعد از انجام این روش ترمیمی، تمامی موارد بهداشتی مربوط به دهان و دندان‌ها را رعایت کنند تا به طول عمر مواد به کار رفته بر روی دندان‌ها افزوده شود. در ادامه بیشتر با انواع کامپوزیت‌های دندانی آشنا شده و مزایا و معایب هر یک عنوان خواهد شد. ما را تا آخر این مقاله همراهی کنید.

کامپوزیت دندان چیست؟

کامپوزیت‌ها از مواد مخصوصی ساخته می‌شوند. این مواد حالت خمیری داشته و بر روی سطح دندان‌ها قرار می‌گیرد و سپس می‌توان آن‌ها به صورت دلخواه شکل داد. این مواد خمیری به رنگ دندان‌ها معمولی و طبیعی بوده و بعد از جایگذاری در جای مشخص خود، با استفاده از پرتو نور UV با طول موج مشخص سخت می‌شوند.

بعد از سخت شدن این مواد بر روی دندان‌ها، دندانپزشک به وسیله پولیش، به مواد شکل و فرم می‌دهند. باید توجه داشت که این فرم بسته به سلیقه بیمار متفاوت خواهد بود. به طور کلی از این روش درمانی برای اصلاح طرح لبخند و ترمیم دندان‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود. به طوریکه ترک خوردگی، لب پریدگی و شکستگی را در دندان‌های قدامی یا جلویی ترمیم کرده و برای سیاه شدگی، پرکردن و غیره در دندان‌های خلفی نیز کاربرد دارد. اصلاح دندان‌های آسیب‌دیده باید زودتر از سایر دندان‌ها انجام شود زیرا احتمال پوسیدگی، عفونت و آسیب بیشتر در این نوع دندان‌ها بسیار بیشتر است.

انواع کامپوزیت دندان

این روش درمانی و زیبایی در دندانپزشکی، از مواد مختلفی تشکیل شده و انواع زیادی دارد که در ادامه به طور کامل معرفی می‌شوند؛

 کامپوزیت درشت دانه یا ماکروفیل

اولین نوع کامپوزیتی که در بازار موجود شد از نوع درشت دانه یا ماکروفیل بوده است. ذرات این مواد بین 10 تا 50 میکرومتر بوده و استحکام بسیار بالایی دارند. این مواد برخلاف مقاومت بالا، زیبایی چندانی نداشته و پولیش کردن آن‌ها سخت است. برخی از ذرات این مواد به قدری بزرگند که با چشم نیز قابل مشاهده هستند. امروزه اما این مواد کاربرد چندانی ندارند و تنها در برخی مواقع برای ترمیم کامپوزیت‌های قبلی استفاده می‌شوند.

 کامپوزیت ریز دانه یا میکروفیل

نسل جدید کامپوزیت‌های دندانی در اواخر دهه 1970 وارد عرصه دندانپزشکی شد. این مواد در نتیجه استفاده زیاد از ماکروفیل‌ها ساخته شدند و اندازه ذرات آن‌ها نیز به زیر 100 نانومتر می‌رسد. برخلاف مورد قبلی، این نوع مواد صیقل‌پذیری خوبی داشته و زیبایی بیشتری دارند. همچنین سطح ترمیمی آن‌ها بسیار صاف است.

 البته مقاومت آن‌ها دربرابر انواع ضربه کم بوده و فشارهای دندان‌های خلفی را تاب نمی‌آورند. در حال حاضر دو نوع میکروفیل در بازار موجود بوده که ورژن‌های مختلف Heliomolar از کمپانی Ivoclar Vivadent و Renamel از کمپانی Cosmedent هستند.

 کامپوزیت هیبرید، میکروهیبرید و نانوهیبرید

این نوع از کامپوزیت‌ها، ویژگی‌هایی مابین میکروفیل‌ها و ماکروفیل‌ها را دارند. اندازه ذرات این مواد بین 10 تا 50 میکرومتر بوده و همچنین ذرات 40 نانومتری نیز در این ترکیب بسیار است. میکروهیبرید و نانوهیبریدها هر دو زیرمجموعه اصلی کامپوزیت هیبرید هستند و ذرات تشکیل‌دهنده آن‌ها بین 100 نانومتر و 1 میکرومتر متغیر است. استحکام این ذرات مانند ماکروفیل‌ها بوده و دربرابر ساییدگی مقاومت بالایی دارند.

 از اصلی‌ترین معایب ذرات هیبریدی، باید به کاهش زیبایی آن‌ها در مرور زمان اشاره کرد. سطح ترمیم در آن‌ها نیز یکدست نبوده و به همین علت تأثیر پولیش بسیار کاهش می‌یابد. از نمونه‌های نانوهیبرید در بازار Tetric EvoCeram و IPS Empress Direct از کمپانی Ivoclar Vivadent و Herculite Ultra از کمپانی Kerr هستند. در رابطه با میکروهیبرید نیز باید به Herculite XRV  از برند  Kerrاشاره کرد.

 نانوکامپوزیت

جدیدترین نوع کامپوزیت، نانوکامپوزیت‌ها هستند که اندازه ذرات آن‌ها در حدود 20 نانومتر است. این ذرات به یکدیگر متصل شده و ذرات بزرگتری با نام نانوکلاستر یا ناخوشه را تشکیل می‌دهند. همین مورد جزء اصلی‌ترین ویژگی‌های نانوکامپوزیت‌ها به حساب می‌آید. تشکیل اینگونه ذرات موجب می‌شود تا قدرت و استحکام مواد بیشتر شده و دربرابر سایش پولیش مقاوم‌تر شوند. در واقع بهترین نوع کامپوزیت دندان از نوع بوده و توسط 3M ESPE ثبت اختراع شده است.

انواع کامپوزیت در دندانپزشکی

در دندانپزشکی انواع مختلف کامپوزیت برای موارد مختلف استفاده می‌شود که هرکدام در ادامه معرفی خواهند شد؛

 کامپوزیت‌های قدامی

کامپوزیت‌های قدامی را با نام کامپوزیت‌های زیبایی نیز می‌شناسند. از این نوع کامپوزیت برای ترمیم دندان‌های قدامی یا جلویی استفاده می‌کنند. از مزایای اصلی آن‌ها می‌توان به زیبایی بی‌اندازه و براقیت در طولانی مدت اشاره کرد. همچنین می‌توان بدون نیاز به تراشیدن، شکل، اندازه و رنگ آن‌ها را تغییر داد.

 کامپوزیت‌های خلفی

برای ترمیم دندان‌های پشتی یا خلفی از این نوع کامپوزیت استفاده می‌شود. این کامپوزیت‌ها با توجه به فشار وارده در دندان‌های خلفی، با مقاومت و استحکام بسیار بالایی طراحی شده‌اند. در نتیجه دندان‌های ترمیم شده با این مواد، بسیار قوی بوده و در طولانی مدت دچار آسیب نمی‌شوند.

 کامپوزیت‌های مایع

همانطور که از اسم کامپوزیت‌های مایع یا فلو مشخص است، از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار هستند. همین امر موجب می‌شود تا دستکاری و پولیش آن‌ها آسان‌تر باشد. در دندانپزشکی از این نوع مواد برای پر کردن حفره‌های کوچک دندانی استفاده می‌شود. این حفره‌ها می‌تواند شامل شکاف، منافذ و یا پوسیدگی‌های باقیمانده بر روی دندان باشد.

 کامپوزیت‌های یونیورسال

از این نوع مواد برای زیباسازی دندان‌های خلفی و قدامی استفاده می‌شود. رنگ‌بندی کامپوزیت‌های یونیورسال بسیار زیاد بوده و با انواع درجات تیرگی مینای دندان سازگاری دارند. این نوع مواد یونیورسال در قالب‌خای مختلفی نظیر سرنگ، کپسول و غیره ارائه می‌شود.

 کامپوزیت‌های سلف کیور

این نوع کامپوزیت دارای پلیمریزاسیون دوگانه هستند. با استفاده از این نوع کامپوزیت‌ها دیگر نیازی به نور یا فرآیند پلیمریزاسیون برای سخت شدن کامپوزیت نیست، به همین دلیل به آن‌ها، کور بیلداپ نیز می‌گویند. از این مواد برای داخل پل‌های ایمپلنت جهت ایجاد ریشه دندان مصنوعی استفاده می‌کنند. همچنین برای پر کردن حفره‌های دندان‌های خلفی نیز می‌توان از آن استفاده نمود. در حفره‌های بزرگ‌تر نیز بهتر است کامپوزیت لایت کیور را به صورت لایه‌بندی درآورد.

 کامپوزیت‌های بالک فیل

در اغلب انواع کامپوزیت، باید لایه لایه قرار بگیرند تا انقباضات کاهش یافته و درمان به طور کامل صورت گیرد. اما در نوع بالک فیل، ترمیم تنها در یک لایه انجام می‌شود و در واقع برای جلوگیری از قرار گرفتن چندین لایه مواد بر روی دندان طراحی شده‌اند. از مواد بالک فیل در جهت ساده‌سازی ترمیم استفاده کرده و مدت زمان انجام درمان با این مواد نیز بسیار کم است. افزودن کامپوزیت بالک فیل به مجموع دیگر کامپوزیت‌ها، علاوه بر زیبایی، از هزینه کمتری نیز برخوردار است.

 کامپوزیت‌های ارتودنسی

این نوع کامپوزیت‌ها رزینی هستند و برای درمان‌های ارتودنسی استفاده می‌شوند. به طور مثال برای چسباندن براکت‌ها، اتصال باندهای ارتودنسی و غیره کاربرد دارد. این مواد به‌طور کلی لایت کیور هستند و از خود فلوراید نیز آزاد می‌کنند. این مواد به شکل خمیری یا به صورت سرنگ در کارتریج قرار می‌گیرد.